Gerek ulusal basında, gerekse uluslararsı kamuoyundan yansıdığı üzere küresel bir kriz haline gelen elektronik çip üretimi ve talebi noktasında ciddi ve güncel bir kıtlık başlamıştır.
Bilgisayar çipleri her yerde. Her otomobilde düzinelerce var ve motor sıcaklıklarını düzenlemeye ve süspansiyon sistemlerini dengelemeye yardımcı oluyorlar. Su arıtma tesislerini, elektrik hatlarını ve internet kablolarını yönetiyorlar. Duvara takılan hemen hemen her ürün artık içinde minik bir bilgisayar taşıyor. Modern dünya onların üzerinde çalışıyor. Ve şimdi yeterince yok…
Yarı iletken tam olarak nedir?
Yarı iletken veya entegre devre olarak da adlandırılan bir bilgisayar çipi, genellikle silikon olmak üzere iletken bir malzeme üzerine basılmış bir dizi elektronik devredir. Bilgisayar yapmak ve yazılımı çalıştırmak için kullanılan fiziksel yapı taşlarını oluştururlar. Yıllar geçtikçe, yonga tasarımcıları giderek daha fazla devreyi daha küçük alanlara sıkıştırarak bilgisayarları katlanarak daha hızlı ve daha ucuz hale getirmeyi başardılar. Ancak küçük boyut ve karmaşık tasarım, mevcut kıtlığın temelini oluşturmuştur.
Çip şirketleri neden daha fazlasını yapmıyor?
Araba motorlarından veya oyuncaklardan farklı olarak, çiplerin “fabrikalar” olarak bilinen yüksek düzeyde kontrollü ortamlara sahip fabrikalarda yapılması gerekir. Toz lekeleri, sıcaklık artışları ve hatta statik elektrik, yarı iletkenlerin karmaşık işleyişine zarar verebilir. Beklenmedik talebi karşılamak, başka bir üretim hattı kurmak ve birkaç işçi daha işe almak kadar kolay değildir. Yeni çip fabrikaları milyarlarca dolara mal oluyor ve yapımı iki yıl sürebiliyor. Şu anda fabrikalar tam kapasiteyle çalışıyor, ancak yeni fabrikaların ekstra talebi karşılaması aylar veya yıllar alabilir.
Pandeminin kıtlıkta oynadığı rol nedir?
Salgın geçen yıl küresel ekonominin bazı kısımlarını kapatmaya başladığında, çoğu ekonomist, insanlar işlerini kaybettiklerinde veya gereksiz malları satın almayı bıraktıklarında tüketici harcamalarının uçurumdan düşeceğini düşünüyordu. Otomobil şirketleri üretimi azalttılar ve arabalarını çalıştırmak için gereken çiplerden daha azını sipariş ettiler. Aynı zamanda, zorla çalıştırılan veya evden öğrenen milyonlarca insan, normalde sinema bileti veya tatiller için harcamış olabilecekleri parayı televizyonlara, bilgisayarlara ve video oyun sistemlerine aktardı. Elektronik şirketleri bu talebi karşılamak için tüm ekstra çipleri satın aldı ve otomobil şirketleri insanların hala araba istediğini fark ettiğinde çok geçti. Şimdi, milyonlarca araba fabrikada atıl olarak beklemekte ve ihtiyaç duydukları bilgisayar çipleri dışında neredeyse bitmiş durumdalar.
Eksikliğe başka hangi faktörler yol açtı?
Ortaya çıkan tek faktör pandemi değildir. Yeni 5G telefonlar, önceki nesil el cihazlarından çok daha fazla bilgisayar çipi kullanıyor. Wedbush Securities’de yarı iletken şirket analisti Matt Bryson, 2020’de satılan tüm telefonların yaklaşık dörtte biri 5G’ye hazırdı, bu yüzden endüstri aniden çip üretimine büyük bir yeni yük getirdi, dedi. Başkan Donald Trump’ın Çin ile ticaret savaşının da etkisi oldu. Dünyadaki yonga üretiminin yaklaşık yüzde 10’u, kısmen Çin hükümetine ait olan yarı iletken bir şirket olan SMIC’den geliyor. 2020’de ABD hükümeti, Çin ordusuyla olan bağlarını gerekçe göstererek Amerikan şirketlerinin SMIC’e satış yapmasını kısıtladı. Bitcoin gibi kripto para birimlerine olan talep bile bir faktördür. Kripto para birimlerini mümkün kılan son derece karmaşık hesaplamaları yürütmek için kullanılan bilgisayarlarla dolu depolar, her yıl daha fazla bilgisayar yongası kullanıyor.
Kıtlıktan kim kazançlı çıkıyor?
Düşündüğünüz kadar basit değil. Çip şirketleri, daha yüksek fiyatlarla satış yapabilmekten yararlanıyor, ancak çoğunlukla, bir hevesle değiştirilemeyen büyük, uzun vadeli anlaşmalara kilitlenmiş durumda. En çok kazananlar, California merkezli Applied Materials and Lam Research ve Japonya merkezli Tokyo Electron pahalı ve oldukça karmaşık üretim ekipmanlarını yapan şirketler olabilir.
Bedelini kim ödüyor?
Tüketiciler. Çiplerin ne kadar yaygın olduğu nedeniyle, her tür ürün için fiyatlar artıyor. Bazı üst düzey bilgisayar ve oyun bileşenleri, eBay gibi açık artırma sitelerinde perakende fiyatlarını iki katına satılıyor. Yeni PlayStation’lar ve Xbox’lar için bekleme süreleri daha da uzayabilir.
Ne olacak?
ABD, Çin ve Tayvan gibi çip sektöründeki ülkeler için ticari savaşların devam etmesi kaçınılmaz olacaktır. Pandemimin bitse bile jeopolitik sonuçlar çip endüstrisini yönlendirmeye devam edecektir.
Kaynakça:
Makalenin orjinal metni teknoloji yazarlarından Gerrit De Vynck tarafından kaleme alınmış olup; https://www.washingtonpost.com/technology/2021/03/01/computer-chip-shortage-explainer-qa/ adresinden tam metnine ulaşılabilir.